กติกาวอลเลย์บอล 30 ข้อ ผู้เล่นมือใหม่ควรรู้ ครบจบในที่เดียว
มารู้จักกติกาวอลเลย์บอล 30 ข้อ กันไว้ไม่เสียหาย เพราะวอลเลย์บอล ถือเป็นเกมกีฬายอดฮิตตลอดกาล นอกจากทักษะเฉพาะตัวของนักกีฬาทั้งในเรื่องความคล่องตัว ความแม่นยำ และการวางกลยุทธ์แล้ว สิ่งสำคัญอีกอย่างคือ “พลังของทีมเวิร์ก” ที่ต้องอาศัยการประสานงานที่ยอดเยี่ยมในทุกจังหวะของเกม ไม่ว่าจะเป็นการตั้ง การบุก การรับ หรือการป้องกัน
คอนเทนต์แนะนำ ประวัติวอลเลย์บอล กีฬายอดฮิตระดับสากล วิธีเล่น กติกาที่ควรรู้ หัตถยา บำรุงสุข เส้นทางชีวิตนักวอลเลย์บอลอาชีพที่ไม่ธรรมดา
©Volleyball World
สรุปกติกาวอลเลย์บอล 30 ข้อ ฉบับเข้าใจง่าย ครบจบในที่เดียว
ทำให้ทุกการตอบโต้กันในสนามเต็มไปด้วยความดุเดือดและสนุกสนาน ถูกใจแฟนวอลเลย์บอลทั่วโลกที่คอยติดตามโปรแกรมวอลเลย์บอลอยู่เสมอ
แต่ภายใต้เกมที่ดุเดือดนี้ ยังมีกติกาวอลเลย์บอลที่เป็นมาตรฐานสากลที่ช่วยกำหนดความยุติธรรม ความปลอดภัย และกรอบการเล่นอย่างชัดเจน ซึ่งบทความนี้จะพาผู้อ่าน ไม่ว่าจะเป็นนักเล่นมือใหม่ นักเรียน หรือโคช ไปรู้จักกับ "กติกาวอลเลย์บอล 30 ข้อ" ที่ถูกรวบรวมและสรุปให้เข้าใจง่าย ครบจบในที่เดียว สำหรับแฟนวอลเลย์บอล ห้ามพลาดติดตามถ่ายทอดสดวอลเลย์บอลได้ผ่าน PPTV
ก่อนจะพาไปเจาะลึกทีละข้อ มาทำความเข้าใจเบื้องต้นกันก่อนว่า "กติกาวอลเลย์บอล 30 ข้อ" คือข้อกำหนดหลักที่ใช้ในการแข่งขันวอลเลย์บอลอย่างเป็นทางการทั่วโลก โดยเนื้อหาครอบคลุมทุกมิติของเกม ตั้งแต่สนาม อุปกรณ์ ทีมผู้เล่น รูปแบบการเล่น การให้คะแนน ไปจนถึงหน้าที่ของกรรมการและมารยาทของนักกีฬา ซึ่งทั้งหมดนี้ถูกออกแบบมาเพื่อให้การแข่งขันมีมาตรฐาน เป็นธรรม และปลอดภัยมากที่สุด
ประวัติวอลเลย์บอลมีมายาวนานกว่าศตวรรษ ก่อตั้งขึ้นโดย วิลเลียม จี. มอร์แกน ในปี ค.ศ. 1895 ที่สหรัฐอเมริกา โดยเริ่มต้นจากการเป็นกีฬาภายในโรงยิมที่เน้นความคล่องตัวและความร่วมมือของทีม ต่อมาได้รับความนิยมแพร่หลายจนกลายเป็นกีฬาระดับโลก
ในปี ค.ศ. 1947 ได้มีการก่อตั้งสหพันธ์วอลเลย์บอลนานาชาติ (Fédération Internationale de Volleyball - FIVB) ซึ่งเป็นองค์กรหลักในการกำหนดกติกาสากล จัดการแข่งขันระดับโลก และส่งเสริมกีฬาวอลเลย์บอลในทุกระดับ FIVB มีบทบาทสำคัญในการอัปเดตกติกาให้ทันสมัยและเหมาะสมกับพัฒนาการของกีฬา
ดังนั้นกฎวอลเลย์บอล 30 ข้อที่เราใช้กันในปัจจุบันนี้ จึงเป็นมาตรฐานที่พัฒนาโดย FIVB เพื่อให้การแข่งขันทุกระดับมีความโปร่งใส ยุติธรรม และมีกฎกติกาวอลเลย์บอลที่ปลอดภัยต่อผู้เล่นทุกคน
สำหรับใครที่ยังไม่รู้ว่ากติกาวอลเลย์บอลมีกี่ข้อ บังคับใช้อย่างไรบ้าง เราได้สรุปเนื้อหากติกาวอลเลย์บอลแบบย่อแต่ละข้อให้เข้าใจง่าย ไม่ซับซ้อน เป็นฉบับที่อ่านง่ายได้ทุกคน ไม่ว่าจะเป็นนักกีฬา โคช หรือแฟนกีฬาที่สนใจ ก็สามารถทำความเข้าใจและนำไปใช้ได้ทันที
1. พื้นที่เล่นลูก (Playing Area)
สนามวอลเลย์บอลมีขนาดกว้าง 9 เมตร ยาว 18 เมตร แบ่งครึ่งโดยตาข่าย เขตรอบสนามต้องมีพื้นที่ว่างอย่างน้อยที่สุด 3 เมตรทุกด้าน และมีที่ว่างเหนือพื้นที่เล่นลูกสูงอย่างน้อยที่สุด 7 เมตรจากพื้นสนาม (กรณีเป็นการแข่งขันระดับโลกที่จัดโดย FIVB และการแข่งขันที่เป็นทางการ เขตรอบสนามต้องมีพื้นที่ว่างอย่างน้อย 5 เมตรจากเส้นข้าง และ 6.5 เมตรจากเส้นหลัง มีที่ว่างเหนือพื้นที่เล่นลูกสูงอย่างน้อย 12.50 เมตรจากพื้นสนาม) พื้นสนามต้องเรียบ ไม่มีสิ่งกีดขวาง และมีแสงสว่างเพียงพอไม่น้อยกว่า 300 ลักซ์ (กรณีเป็นการแข่งขันระดับโลกที่จัดโดย FIVB และการแข่งขันที่เป็นทางการ อนุญาตให้ใช้ได้เฉพาะพื้นผิวสนามที่เป็นไม้หรือพื้นผิวสังเคราะห์เท่านั้น พื้นผิวสนามอื่นใดต้องได้รับการรับรองจาก FIVB ก่อน และจะต้องมีความสว่างไม่น้อยกว่า 2000 ลักซ์ โดยวัดที่ระดับความสูงจากพื้นสนาม 1 เมตร) สีพื้นสนามต้องสว่าง กรณีเป็นการแข่งขันระดับโลกที่จัดโดย FIVB และการแข่งขันที่เป็นทางการ เส้นสนามต้องเป็นสีขาวกว้าง 5 เซนติเมตร ส่วนพื้นสนามแข่งขันและบริเวณเขตรอบสนามต้องเป็นสีอื่นที่แตกต่างกันออกไป สนามแข่งขันอาจมีสีที่แตกต่างกัน ซึ่งสามารถเห็นความแตกต่างระหว่าง แดนหน้า กับแดนหลัง พื้นที่อบอุ่นร่างกายจะต้องมีขนาด 3x3 เมตร นอกเขตรอบสนามด้านเดียวกับม้านั่งของทีม โดยไม่กีดขวางทางชมของผู้ชม หรืออาจจะกำหนดให้อยู่บริเวณด้านหลังม้านั่งของทีม ซึ่งบริเวณที่นั่งชม จะต้องอยู่สูงจากพื้นสนาม 2.50 เมตรขึ้นไป คอนเทนต์สำหรับคุณ
เนื้อหาคัดสรรคุณภาพ
เนื้อหาสนับสนุน By Bluedot เนื้อหาสนับสนุน By Bluedot 2. ตาข่ายและเสาขึงตาข่าย (Net and Posts)
ความสูงของตาข่าย : ชาย 2.43 เมตร / หญิง 2.24 เมตร ตาข่ายต้องมีความยาว 9.5- 10 เมตร และกว้าง 1 เมตร (+ / - 3 ซม) ทำด้วยวัสดุสีดำเป็นตาสี่เหลี่ยมจัตุรัสขนาด 10 ตารางเซนติเมตร เสาตึงตาข่ายอยู่ห่างจากเส้นข้าง 0.5-1 เมตร มีความสูง 2.55 เมตร สามารถปรับระดับได้ (กรณีเป็นการแข่งขันระดับโลกที่จัดโดย FIVB และการแข่งขันที่เป็นทางการ เสาขึงตาข่ายต้องยึดติดกับพื้นสนาม ห่างจากเส้นข้าง 1 เมตร และต้องมีนวมหุ้ม) 3. ลูกบอล (Balls)
ลูกบอลต้องเป็นทรงกลม ทำจากหนังฟอกหรือวัสดุสังเคราะห์ที่ยืดหยุ่น มีเส้นรอบวง 65-67 ซม. น้ำหนัก 260-280 กรัม ต้องมีแรงดันอากาศภายใน 0.30-0.325 กก./ซม.² 4. ทีม (Teams)
©Volleyball World
สรุปกติกาวอลเลย์บอล 30 ข้อ ฉบับเข้าใจง่าย ครบจบในที่เดียว
ทีมหนึ่งประกอบด้วยผู้เล่นสูงสุด 12 คน รวมคณะและคณะแพทย์ (กรณีเป็นการแข่งขันระดับโลกที่จัดโดย FIVB ประเภทประชาชน สามารถมีผู้เล่นได้ถึง 14 คน) มีเจ้าหน้าที่ทีมที่สามารถนั่งที่ม้านั่งทีมไม่เกิน 5 คนรวม ส่วนผู้จัดการทีม และหรือนักข่าวประจำทีม ไม่สามารถนั่งบริเวณที่นั่งผู้เล่นหรือด้านหลังที่นั่งภายในพื้นที่ควบคุม หากคณะแพทย์ไม่ได้รวมอยู่ในเจ้าหน้าที่ทีมบนม้านั่ง จะต้องนั่งที่อื่น ๆ ที่ภายในพื้นที่ควบคุมหรือนั่งในบริเวณที่พิเศษ ซึ่งได้ระบุเป็นพิเศษไว้ในคู่มือการแข่งขัน เฉพาะผู้ร่วมทีมเท่านั้นที่ได้รับอนุญาตให้เข้าในบริเวณพื้นที่เล่นลูก นั่งบนม้านั่งระหว่างการแข่งขัน และร่วมการอบอุ่นร่างกายก่อนการแข่งขัน การใช้อุปกรณ์รัดป้องกันการบาดเจ็บจะต้องเป็นสีเดียวกัน ซึ่งถือว่าเป็นส่วนของชุดแข่งขัน สีดำ สีขาว หรือ สีกลาง ๆ สามารถใช้ได้ ทั้งนี้ผู้เล่นที่ใช้อุปกรณ์นี้จะต้องใช้สีที่เหมือนกัน ตําแหน่งวอลเลย์บอล แบ่งตำแหน่งเป็น Setter (ตัวเซต), Opposite Hitter (ตัวตบตรงข้าม), Middle Blocker Hitter (ตัวตีกลาง), Outside hitter (ตัวตบหัวเสา), Defensive Specialist (ตัวรับเสริม) และ Libero (ตัวเล่นอิสระ) ผู้เล่นสำรองสามารถสลับลงสนามได้ตามจำนวนการเปลี่ยนตัวที่กำหนด (สูงสุด 6 ครั้งต่อเซต) 5. ผู้นําของทีม (Team Leaders)
กฎวอลเลย์บอลระบุไว้ว่าหัวหน้าทีมและเป็นผู้รับผิดชอบความประพฤติและระเบียบวินัยของผู้ร่วมทีม ผู้เล่นตัวรับอิสระสามารถเป็นหัวหน้าทีม (Team Captain) หรือหัวหน้าทีมในสนาม (Game Captain) ได้
ตลอดการแข่งขันทําหน้าที่เป็นผู้ควบคุมการเล่นของทีมภายนอกบริเวณพื้นที่เล่นลูก เป็นผู้เลือกผู้เล่น 6 คนแรก เปลี่ยนตัวผู้เล่น และขอเวลานอก หากไม่อยู่ นอกจากทีมไม่มีผู้ช่วยที่จะทำหน้าที่แทน หัวหน้าทีมจะทำหน้าที่ขอเวลานอกและเปลี่ยนตัวผู้เล่นแทน 6. การได้คะแนน การชนะในแต่ละเซต และการชนะในแต่ละนัด (To Score a Point, To Win a Set and The Match)
การคิดคะแนนวอลเลย์บอลยึดตามหลัก “Rally Point System” หรือที่เรียกว่า ระบบการนับคะแนนทุกการเล่น หมายความว่า ไม่ว่าทีมใดเป็นฝ่ายเสิร์ฟ ถ้าจบการเล่นแล้วมีทีมใดทีมหนึ่งทำได้ดีกว่า ก็จะได้คะแนนทันที สถานการณ์ที่ทีมจะได้คะแนน ได้แก่ ทําให้ลูกบอลตกลงบนพื้นสนามของฝ่ายตรงข้าม ฝ่ายตรงข้ามทำลูกบอลตกพื้นในแดนของตนเอง ฝ่ายตรงข้ามตีลูกออกนอกสนาม ฝ่ายตรงข้ามทำผิดกติกา เช่น สัมผัสตาข่าย เล่นเกิน 3 ครั้ง หรือลูกบอลไม่ข้ามตาข่าย ฝ่ายตรงข้ามเสิร์ฟพลาด เช่น เสิร์ฟติดตาข่ายหรือเสิร์ฟออก การชนะในแต่ละเซต ทีมที่ทําได้ 25 คะแนนก่อน (ยกเว้นเซตตัดสิน) จะเป็นทีมชนะการแข่งขันเซตนั้น ถ้าทําคะแนนได้ 24-24 คะแนนเท่ากัน จะต้องแข่งขันกันต่อไปจนกว่าทีมใดทีมหนึ่งทําคะแนนนําอีกทีมหนึ่ง 2 คะแนน ทีมที่ทำได้ 3 เซตก่อนจะเป็นทีมที่ชนะในการแข่งขัดนัดนั้น ถ้าทำได้ 2-2 เซตเท่ากันจะต้องแข่งเซตตัดสินที่ 15 คะแนน และต้องมีคะแนนนำอีกทีมอย่างน้อย 2 คะแนน
7. โครงสร้างของการแข่งขัน (Structure of Play)
ก่อนแข่งขันจะต้องมีการเสี่ยงว่าทีมใดจะได้เสิร์ฟก่อน และอยู่ในแดนใด โดยผู้ตัดสินที่ 1 เป็นผู้เสี่ยง และมีหัวหน้าทีมทั้งสองทีมอยู่ด้วย ทีมที่ชนะการเสี่ยงจะได้เลือกอย่างใดอย่างหนึ่ง ระหว่าง ‘ได้สิทธ์เสิร์ฟหรือรับลูกเสิร์ฟก่อน’ หรือ ‘แดนใดแดนหนึ่ง’ การอบอุ่นร่างกายก่อนแข่งวอลเลย์บอลมีเวลา 6 หรือ 10 นาทีสำหรับอบอุ่นร่างกายพร้อมกันที่ตาข่าย ขึ้นอยู่กับว่ามีสนามอบอุ่นร่างกายแยกหรือไม่ ถ้าหัวหน้าทีมต้องการอบอุ่นร่างกายแยก จะได้ทีมละ 3 หรือ 5 นาที โดยทีมที่เสิร์ฟก่อนจะได้อบอุ่นร่างกายที่ตาข่ายก่อน และผู้เล่นต้องใส่ชุดแข่งขันตลอดช่วงพิธีการก่อนแข่งขันและช่วงอบอุ่นร่างกาย ผู้เล่นในสนามต้องมี 6 คนตลอดเวลา โดยตำแหน่งเริ่มต้นของทีมจะแสดงถึงลำดับการหมุนตำแหน่งของผู้เล่นในสนาม ซึ่งลำดับนี้จะคงอยู่ตลอดเซตนั้น ขณะที่ผู้เสิร์ฟทําการเสิร์ฟ แต่ละทีมต้องอยู่ในแดนของตนเองตามลําดับการหมุนตําแหน่ง (ยกเว้นผู้เสิร์ฟ) หากมีการอยู่ผิดตำแหน่งจะถือว่าผิดกติกา และเมื่อเสิร์ฟแล้ว ผู้เล่นจึงจะสามารถเคลื่อนที่ไปยังตำแหน่งใด ๆ ก็ได้ในแดนและเขตรอบสนามของตน 8. รูปแบบการเล่น (States of Play)
ในกติกาวอลเลย์บอลล่าสุด ระบุว่า “รูปแบบการเล่น” หมายถึงสถานะต่าง ๆ ที่ลูกบอลและผู้เล่นอยู่ในสนามระหว่างเกม ซึ่งมีผลต่อการตัดสินใจและการดำเนินเกม
ลูกบอลอยู่ในการเล่น (Ball in Play)
ลูกจะอยู่ในการเล่นตั้งแต่ขณะที่ทําการเสิร์ฟ โดยผู้ตัดสินที่ 1 เป็นผู้อนุญาต ในช่วงนี้ ผู้เล่นสามารถสัมผัสลูกบอลตามกติกาเพื่อส่งบอล รุก หรือบล็อก
ลูกบอลตาย (Ball Out of Play)
ลูกบอลที่ไม่อยู่ในการเล่น ตั้งแต่ขณะที่มีการทำผิดกติกา เช่น สัมผัสลูกบอลเกินครั้งที่กำหนด หรือสัมผัสตาข่าย
ลูกลงในสนาม (Ball In) หรือลูกดี
ลูกบอลส่วนใดส่วนหนึ่งตกพื้นในสนามฝ่ายใดฝ่ายหนึ่ง รวมทั้งเส้นเขตสนาม
ลูกออกนอกสนาม (Ball Out) หรือลูกออก
ลูกบอลทุกส่วนถูกพื้นสนามนอกเส้นเขตรอบสนาม ลูกบอลถูกสิ่งกีดขวางภายนอกสนาม เสาอากาศ เชือก เสา ตาข่ายนอกแถบข้าง หรือผู้ที่ไม่ได้อยู่ในการเล่น ลูกบอลลอดใต้ตาข่ายไปยังแดนทีมตรงข้ามอย่างสมบูรณ์ 9. การเล่นลูกบอล (Playing the Ball)
©Volleyball World
สรุปกติกาวอลเลย์บอล 30 ข้อ ฉบับเข้าใจง่าย ครบจบในที่เดียว
ตามกฎกติกาวอลเลย์บอล ลูกบอลสามารถสัมผัสได้ทุกส่วนของร่างกาย ไม่ว่าจะเป็นมือ แขน หัว หรือส่วนอื่น ๆ แต่ละทีมต้องเล่นลูกบอลภายในพื้นที่เล่นลูก และพื้นที่ว่างเหนือตาข่ายของทีมตนเอง อย่างไรก็ตาม ผู้เล่นสามารถนำลูกบอลกลับมาเล่นจากนอกเขตพื้นที่เล่นลูกในแดนของตนเอง และบริเวณเหนือโต๊ะบันทึกตลอดแนวความยาวของโต๊ะได้ ทีมผู้เล่นมีสิทธิ์สัมผัสลูกบอลได้ไม่เกิน 3 ครั้ง ก่อนส่งลูกข้ามไปยังฝ่ายตรงข้าม ผู้เล่นคนเดียวกันไม่สามารถสัมผัสลูกบอลติดต่อกันสองครั้งได้ ยกเว้นในกรณีบล็อก (Block) ที่อนุญาตให้สัมผัสลูกบอลสองครั้งติดต่อกันได้ การสัมผัสลูกบอลต้องทำให้ลูกบอลไม่หยุดหรือจับค้าง แต่ต้องเป็นการเล่นที่ต่อเนื่องและรวดเร็ว ห้ามให้ผู้เล่นอาศัยเพื่อนร่วมทีมหรือสิ่งใด ๆ เพื่อช่วยให้ไปถึงลูกบอล ยกเว้นผู้เล่นที่กำลังจะผิดกติกา เพื่อนร่วมทีมสามารถหยุดหรือดึงผู้เล่นนั้นได้
10. ลูกบอลที่บริเวณตาข่าย (Ball at the Net)
ลูกบอลที่ส่งไปยังแดนทีมตรงข้าม จะต้องข้ามเหนือตาข่าย โดยพื้นที่แนวตั้งที่นับว่าเป็นลูกข้ามตาข่ายจะต้องอยู่ในบริเวณพื้นที่ที่กำหนด คือ เหนือขอบบนตาข่าย ไม่เกินออกไปจากเสาอากาศและแนวสมมติที่สูงขึ้นไป
ลูกบอลสามารถสัมผัสตาข่ายได้ขณะข้ามไปยังฝั่งตรงข้ามได้ โดยไม่ถือเป็นการผิดกติกา
หากลูกบอลติดหรือค้างอยู่ในตาข่ายและไม่ข้ามไปยังฝั่งตรงข้าม ถือว่าเป็นลูกตายและฝ่ายตรงข้ามจะได้คะแนน 11. ผู้เล่นที่บริเวณตาข่าย (Player at the Net)
ผู้เล่นสามารถถูกเสา เชือก หรือ ส่วนอื่น ๆ ที่อยู่นอกเสาอากาศรวมถึงตัวตาข่ายได้ ทั้งนี้จะต้องไม่รบกวนการเล่นของฝ่ายตรงข้าม ยกเว้น Assisted Hit การล้ำเส้นแบ่งแดนไปยังแดนตรงข้าม ทำได้ก็ต่อเมื่อส่วนใดส่วนหนึ่งของเท้ายังสัมผัสหรืออยู่เหนือเส้นแบ่งแดน และไม่รบกวนการเล่นของฝ่ายตรงข้าม ห้ามถูกตาข่ายระหว่างเสาอากาศในขณะเล่นลูก ยกเว้นลูกบอลพุ่งชนตาข่าย และทำให้ตาข่ายถูกผู้เล่นฝ่ายตรงข้าม ไม่ถือว่าผิดกติกา พฤติกรรมที่ถือว่าผู้เล่นทําผิดที่บริเวณตาข่าย (Player fault at the net) ยกตัวอย่างเช่น ผู้เล่นถูกลูกบอลหรือถูกผู้เล่นฝ่ายตรงข้าม ในแดนของฝ่ายตรงข้ามก่อน หรือในระหว่างที่ฝ่ายตรงข้ามทําการรุก การจับหรือดึงตาข่าย การใช้ตาข่ายเพื่อช่วยเหลือหรือทรงตัว 12. การเสิร์ฟ (Service)
©Volleyball World
สรุปกติกาวอลเลย์บอล 30 ข้อ ฉบับเข้าใจง่าย ครบจบในที่เดียว
เป็นการนําลูกบอลเข้าสู่การเล่น โดยผู้เสิร์ฟคือผู้เล่นตําแหน่งหลังขวาที่อยู่ในเขตเสิร์ฟ ผู้เล่นต้องยืนอยู่หลังเส้นหลัง (เส้นเสิร์ฟ) ขณะทำการเสิร์ฟ และต้องเสิร์ฟภายในเวลา 8 วินาที หลังจากผู้ตัดสินที่ 1 เป่านกหวีดให้เสิร์ฟ ลำดับการเสิร์ฟจะต้องเป็นไปตามที่บันทึกไว้ในใบส่งตำแหน่ง ลูกบอลต้องถูกตีด้วยมือหรือแขนครั้งเดียว ไม่อนุญาตให้โยนบอลหลายครั้งก่อนตี ลูกบอลที่โดนตาข่ายระหว่างเสิร์ฟและข้ามไปยังฝั่งตรงข้ามถือว่าเป็นการเสิร์ฟที่ถูกต้องและเล่นได้ ห้ามผู้เสิร์ฟเหยียบหรือก้าวข้ามเส้นหลังขณะเสิร์ฟ ห้ามผู้เล่นฝ่ายเสิร์ฟกระทำพฤติกรรมที่กำบังฝ่ายตรงข้ามเป็นรายบุคคล หรือรายกลุ่ม เพื่อบดบังการมองเห็นการเสิร์ฟและวิถีของลูกบอล ยกเว้นหากฝ่ายรับยังสามารถมองเห็นได้ จะไม่เป็นการกำบัง 13. การรุก (Attack Hit)
การรุกสามารถทำได้โดยการตีลูกด้วยมือหรือแขน โดยลูกบอลต้องถูกส่งข้ามตาข่ายไปยังฝั่งตรงข้าม การรุกจะสมบูรณ์ เมื่อลูกได้ข้ามแนวดิ่งของตาข่ายไปแล้วทั้งลูก หรือเมื่อลูกบอลถูกฝ่ายตรงข้าม ผู้เล่นแนวหน้า (Front-row players) สามารถโจมตีบอลได้จากทุกตำแหน่งในสนาม ถ้าการถูกลูกบอลอยู่ภายในแดนของตนเอง ผู้เล่นแนวหลัง (Back-row players) สามารถรุกได้ทุกระดับความสูงจากหลังแดนหน้าโดยขณะกระโดด เท้าข้างหนึ่งหรือสองข้างจะต้องไม่แตะหรือข้ามเส้นรุก แต่หลังจากตบลูกแล้ว สามารถลงยืนในเขตรุกได้ และสามารถรุกได้เมื่อส่วนใดส่วนหนึ่งของลูกบอลอยู่ต่ำกว่าขอบบนสุดของตาข่าย การรุกที่ผิดกติกา ยกตัวอย่างเช่น การตีลูกในแดนทีมตรงข้าม การตบลูกออกเขตสนาม ผู้เล่นแนวหลังรุกโดยสมบูรณ์ในเขตรุกขณะที่ลูกบอลทั้งลูกยังอยู่เหนือขอบบนสุดของตาข่าย 14. การสกัดกั้น (Block)
ผู้เล่นแนวหน้าเท่านั้นมีสิทธิ์กระโดดขึ้นมาบล็อกลูกบอลที่มาจากฝ่ายตรงข้ามโดยสมบูรณ์ มือและแขนต้องอยู่ในแนวเหนือขอบบนของตาข่ายขณะบล็อก ในการสกัดกั้น ผู้เล่นสามารถยื่นมือและแขนล้ำเหนือตาข่ายได้ ถ้าไม่กีดขวางการเล่นของทีมตรงข้าม จะไม่อนุญาตให้ถูกลูกบอลในแดนของทีมตรงข้ามก่อนที่ทีมตรงข้ามได้ทําการรุก หลังจากบล็อกเสร็จแล้ว ทีมสามารถสัมผัสบอลได้อีก 3 ครั้งเพื่อส่งลูกไปยังฝ่ายตรงข้าม การบล็อกจะไม่สามารถทำได้เมื่อลูกบอลนั้นเป็น ‘ลูกเสิร์ฟ’ จากทีมตรงข้าม
15. การหยุดการเล่น (Interruptions)
สำหรับกติกาวอลเลย์บอล 30 ข้อ จะมีช่วงเวลาที่สามารถขอหยุดการเล่นชั่วคราวตามกติกาเพื่อให้การจัดการเกมเป็นไปอย่างราบรื่นและเป็นธรรม ซึ่งเรียกว่า “การหยุดการเล่นตามกติกา” โดยปกติจะเกิดขึ้นในสถานการณ์ดังนี้
การขอเวลานอก (Timeouts)
แต่ละทีมมีสิทธิ์ขอเวลานอกได้ 2 ครั้งต่อเซต แต่ละครั้งใช้เวลานอกได้นาน 30 วินาที สามารถใช้เพียง 1 ครั้งหรือ 2 ครั้งติดกันได้ ใช้เพื่อวางแผน แก้ไขแทกติก หรือพักผู้เล่น ทำได้โดยแสดงสัญญาณมือในขณะที่ลูกตาย และก่อนสัญญาณนกหวีดเพื่อการเสิร์ฟ
*สำหรับการแข่งขันระดับโลกที่จัดโดย FIVB และการแข่งขันที่เป็นทางการ ช่วงเวลาของเวลานอกอาจมีการปรับได้ตามการร้องขอของเจ้าภาพ ทั้งนี้ต้องได้รับการรับรองจาก FIVB และจะต้องใช้ออด และแสดงสัญญาณมือเพื่อขอเวลานอก
การเปลี่ยนตัวผู้เล่น (Substitutions)
ทีมสามารถเปลี่ยนตัวผู้เล่นได้สูงสุด 6 ครั้งต่อเซต การเปลี่ยนตัวต้องแจ้งกรรมการและทำตามขั้นตอนที่กำหนด ผู้เล่นสามารถถูกเปลี่ยนตัวออกจากการเล่น และกลับเข้าไปเล่นในตำแหน่งเดิมได้เพียง 1 ครั้ง ผู้เล่นที่ถูกให้ออกหรือถูกตัดสิทธิ์ออกจากการแข่งขัน จะต้องเปลี่ยนตัวตามปกติทันที ถ้าไม่สามารถเปลี่ยนตัวตามปกติได้ ทีมมีสิทธิ์ขอเปลี่ยนตัวกรณีพิเศษได้ แต่ถ้าไม่สามารถเปลี่ยนตัวกรณีพิเศษได้ ทีมจะต้องถูกปรับเป็นไม่พร้อมที่จะแข่งขัน
*สำหรับการแข่งขันระดับโลกที่จัดโดย FIVB และการแข่งขันที่เป็นทางการให้ใช้ป้ายเปลี่ยนตัวเพื่ออํานวยความสะดวกในการเปลี่ยนตัว (ยกเว้นในกรณีที่มีการใช้เครื่องมืออิเล็กทรอนิกส์ในการส่งข้อมูลให้ผู้บันทึก)
โดยการขอหยุดเล่นสามารถขอได้โดยผู้หรือในกรณีที่ไม่อยู่จะขอโดยผู้ช่วย หรือหัวหน้าทีมที่ลงแข่งขัน (Game captain) เท่านั้น 16. การถ่วงเวลาการเล่น (Game Delays)
©Volleyball World
สรุปกติกาวอลเลย์บอล 30 ข้อ ฉบับเข้าใจง่าย ครบจบในที่เดียว
ห้ามทีมจงใจถ่วงเวลา เช่น ไม่พร้อมเสิร์ฟ เปลี่ยนตัวช้า หากฝ่าฝืนจะได้รับคำเตือน หรือบทลงโทษตามลำดับ 17. การหยุดการเล่นที่ได้รับการยกเว้น (Exceptional Game Interruptions)
ผู้เล่นบาดเจ็บรุนแรง: เมื่อมีผู้เล่นได้รับบาดเจ็บที่ต้องได้รับการช่วยเหลือหรือปฐมพยาบาลทันที กรรมการจะสั่งหยุดเกมเพื่อความปลอดภัยและให้การรักษา ปัญหาทางเทคนิคหรือสถานการณ์ภายนอก: เช่น ไฟดับ อุปกรณ์ในสนามเสียหาย หรือเหตุการณ์ไม่คาดฝันอื่น ๆ ที่ส่งผลต่อความปลอดภัยและความเป็นธรรมของการแข่งขัน เหตุการณ์ผิดปกติที่ส่งผลต่อเกม: เช่น สภาพอากาศที่ไม่เอื้ออำนวยในกรณีเล่นกลางแจ้ง หรือมีสิ่งรบกวนภายนอกอย่างรุนแรง
ระยะเวลาการหยุดเล่น
การหยุดเล่นในกรณีนี้จะได้รับการยกเว้นเวลาจากการจับเวลาการแข่งขัน
กรรมการจะประเมินสถานการณ์และอนุญาตให้การแข่งขันดำเนินต่อเมื่อทุกอย่างพร้อมและปลอดภัย
การหยุดเล่นครั้งเดียว หรือหลายครั้งรวมเกิน 4 ชั่วโมงจะต้องทำการเล่นนัดนั้นใหม่ 18. การหยุดพักและการเปลี่ยนแดน (Intervals and Change of Courts)
หยุดพัก 3 นาทีระหว่างแต่ละเซต เมื่อการแข่งขันแต่ละเซตจบลง จะมีการเปลี่ยนแดน ยกเว้นเซตตัดสินจะมีการเปลี่ยนแดนเมื่อฝ่ายหนึ่งได้ 8 แต้ม 19. ผู้เล่นตัวรับอิสระ (The Libero Player)
ตัวรับอิสระ หรือที่เรียกกันว่า Libero คือผู้เล่นพิเศษในทีมวอลเลย์บอลที่มีหน้าที่หลักในการรับลูกเสิร์ฟและการเล่นรับ โดยจะสวมเสื้อสีที่แตกต่างจากเพื่อนร่วมทีมเพื่อให้กรรมการและผู้ชมสามารถแยกแยะได้ชัดเจน
เน้นการรับลูกและป้องกัน : Libero จะไม่ทำหน้าที่บุกหรือตีลูกเพื่อทำคะแนน แต่จะเน้นการรับบอลและส่งบอลให้ผู้เล่นฝ่ายรุก ตำแหน่งในสนาม : ตัวรับอิสระสามารถอยู่ในสนามได้เพียงคนเดียว สามารถเปลี่ยนตัวกับผู้เล่นตำแหน่งหลังสนามได้บ่อยครั้งโดยไม่จำกัดจำนวนครั้ง แต่จะไม่สามารถเปลี่ยนตัวกับผู้เล่นตำแหน่งหน้าได้ และสามารถเปลี่ยนได้ในขณะลูกตายและก่อนสัญญาณนกหวีดดัง
ข้อจำกัดการเล่น :
Libero ห้ามทำการเสิร์ฟ (ยกเว้นในบางการแข่งขันที่อนุญาต) ห้ามบล็อกลูกหรือพยายามสกัดกั้นลูกบอลเหนือขอบตาข่าย ห้ามโจมตีลูกบอลจากด้านหน้าของเขตโจมตี (เขตหน้า 3 เมตร)
กรณีที่ตัวรับอิสระถูกให้ออกจากการแข่งขัน หรือถูกตัดสินออกจากการแข่งขัน จะสามารถเปลี่ยนตัวกับตัวรับอิสระคนที่ 2 ได้ทันที หากทีมมีตัวรับอิสระคนเดียว หรือหัวหน้าทีมสามารถใช้สิทธิ์ขอตั้งตัวรับอิสระใหม่ได้
20. ข้อกําหนดเรื่องมารยาท (Requirements of Conduct)
ผู้เล่น และเจ้าหน้าที่ต้องแสดงออกถึงความมีน้ำใจนักกีฬา ห้ามใช้คำพูด กิริยาหรือแสดงอารมณ์ที่ไม่เหมาะสมต่อกรรมการหรือคู่แข่ง ต้องเคารพคำตัดสิน และปฏิบัติตามคำแนะนำของเจ้าหน้าที่การแข่งขัน หากมีข้อสงสัย สามารถขอคำชี้แจงจากผู้ตัดสินได้โดยให้หัวหน้าทีมเป็นผู้ขอคำชี้แจง 21. การผิดมารยาทและการลงโทษ (Misconduct and Its Sanctions)
คำเตือน (Warning)
เป็นการตักเตือนเบื้องต้นเมื่อผู้เล่นหรือเจ้าหน้าที่ทำพฤติกรรมที่ไม่เหมาะสมเล็กน้อย ผู้กระทำผิดจะได้รับคำเตือนจากกรรมการผ่านหัวหน้าทีม แต่ไม่มีผลต่อคะแนนของเกม
ใบเหลือง (Yellow Card)
เป็นการตักเตือนอย่างเป็นทางการ ใบเหลืองจะแจ้งให้ผู้เล่นหรือเจ้าหน้าที่ทราบว่าพฤติกรรมที่ทำอยู่ไม่เป็นที่ยอมรับและต้องระวัง การให้ใบเหลืองไม่มีผลต่อคะแนน แต่ถ้าผู้เล่นได้รับใบเหลืองซ้ำในเกม อาจนำไปสู่การลงโทษที่รุนแรงขึ้น
ใบแดง (Red Card)
เป็นการลงโทษร้ายแรงสำหรับการกระทำที่หยาบคายครั้งแรก ฝ่ายตรงข้ามจะได้รับคะแนนทันทีจากการกระทำผิดนี้
ใบแดงและใบเหลืองคู่กัน
เป็นการลงโทษร้ายแรงสำหรับการกระทำที่ก้าวร้าวครั้งแรก หรือหยาบคายครั้งที่ 2 ในการแข่งขันดันนั้นโดยผู้เล่นคนเดียวกัน ผู้ที่โดนลงโทษให้ออกจากการแข่งขัน จะไม่สามารถเข้าร่วมทีมตลอดเซตนั้น ต้องออกไปยังห้องแต่งตัวจนจบเซต
ใบแดงและใบเหลืองแยกกัน
เป็นการลงโทษร้ายแรงสำหรับการทําร้ายร่างกาย การใช้ความรุนแรง ใช้พฤติกรรมข่มขู่ รวมถึงการกระทำที่ก้าวร้าวครั้งที่ 2 หรือหยาบคายครั้งที่ 3 โดยสมาชิกคนเดิมในนัดนั้น ผู้ที่โดนตัดสิทธิ์ให้ออกจากการแข่งขัน จะต้องเปลี่ยนตัวตามปกติหรือเปลี่ยนตัวในกรณีพิเศษทันที และต้องออกไปยังห้องแต่งตัวจนจบนัดนั้น
การลงโทษอื่น ๆ ที่อาจเกิดขึ้นได้
การตัดคะแนน หรือการให้คะแนนแก่ฝ่ายตรงข้าม การสั่งพักการแข่งขันชั่วคราวเพื่อแก้ไขสถานการณ์ การตัดสินใจโดยกรรมการอาวุโสในกรณีที่มีข้อพิพาท 22. คณะกรรมการตัดสินและการปฏิบัติหน้าที่ (Refereeing Corps and Procedures)
คณะกรรมการตัดสินจะประกอบด้วยหลายตำแหน่งหลัก ได้แก่ ผู้ตัดสินที่ 1, ผู้ตัดสินที่ 2, ผู้ตัดสินชาเลนจ์, ผู้ตัดสินสำรอง ผู้บันทึก และผู้กำกับเส้น 4 คน (หรือ 2 คน) ทำหน้าที่ตัดสินเกมโดยพิจารณาตามกฎของวอลเลย์บอล
กรณีเป็นการแข่งขันระดับโลกที่จัดโดย FIVB และการแข่งขันที่เป็นทางการต้องมีผู้ตัดสินชาเลนจ์1 คน (ถ้ามีการใช้ระบบวีดิโอชาเลนจ์) ผู้ตัดสินสํารอง 1 คน และต้องมีผู้ช่วยผู้บันทึกการแข่งขัน 1 คน
23. ผู้ตัดสินที่ 1 (First Referee)
มีอำนาจสูงสุดในการตัดสินในสนาม สามารถตัดสินใจในเรื่องต่าง ๆ แม้เป็นเรื่องที่ไม่มีในกติกา
ตำแหน่งจุดยืนของผู้ตัดสินที่ 1 จะอยู่บนที่ยืนสำหรับผู้ตัดสินที่ตั้งไว้ปลายสุดด้านหนึ่งของตาข่าย
ก่อนการแข่งขันมีหน้าที่ตรวจสอบสนาสม ลูกบอล และอุปกรณ์ ควบคุมการอบอุ่นร่างกายของทีม และทำการเสี่ยงร่วมกับหัวหน้าทีมทั้ง 2
ระหว่างการแข่งขันมีหน้าที่ควบคุมสถานการณ์การแข่งขัน ได้แก่ เป่านกหวีดให้สัญญาณต่าง ๆ การตักเตือนทีม การตัดสินความผิด และการทำโทษ 24. ผู้ตัดสินที่ 2 (Second Referee)
©Volleyball World
สรุปกติกาวอลเลย์บอล 30 ข้อ ฉบับเข้าใจง่าย ครบจบในที่เดียว
ยืนตรงข้ามกับผู้ตัดสินที่ 1 คอยสนับสนุนและตรวจสอบข้อผิดพลาดฝั่งตรงข้าม รับผิดชอบการเปลี่ยนตัว การขอเวลานอก ตำแหน่งของผู้เล่นแนวหลัง ควบคุมผู้ร่วมทีมที่นั่งบนม้านั่ง และผู้เล่นในเขตอบอุ่นร่างกาย มีหน้าที่ตรวจตำแหน่งของผู้เล่นในสนามให้เป็นไปตามใยส่งตำแหน่ง สามารถตัดสินใจในกรณีการล้ำเขตแดน การเสิร์ฟผิดตำแหน่ง การสกัดกั้นโดยสมบูรณ์ของผู้เล่นแนวหลังหรือตัวรับอิสระ ลูกบอลถูกสิ่งกีดขวางนอกสนาม 25. ผู้ตัดสินชาเลนจ์ (Challenge Referee)
กรณีเป็นการแข่งขันระดับโลกที่จัดโดย FIVB และการแข่งขันที่เป็นทางการ ถ้ามีใช้ระบบวีดิโอชาเลนจ์จำเป็นต้องมีผู้ตัดสินชาเลนจ์ ทำหน้าที่ตรวจสอบกระบวนการทำชาเลนจ์ หลังจากเสร็จสิ้น ผู้ตัดสินชาเลนจ์ต้องให้คำแนะนำกับผู้ตัดสินที่ 1 ถึงความผิดที่เกิดขึ้น 26. ผู้ตัดสินสำรอง (Reserve Referee)
กรณีเป็นการแข่งขันระดับโลกที่จัดโดย FIVB และการแข่งขันที่เป็นทางการ ต้องมีผู้ตัดสินสำรอง 1 คน ทำหน้าที่แทนผู้ตัดสินที่ 2 ในกรณีที่ผู้ตัดสินที่ 2 ไม่สามารถทําหน้าที่ต่อได้ หรือในกรณีที่ผู้ตัดสินที่ 2 ต้องทําหน้าที่แทนผู้ตัดสินที่ 1 27. ผู้บันทึก (Score)
จดบันทึกคะแนน การหมุนเวียนตำแหน่ง การเปลี่ยนตัว และเวลานอก จดบันทึกเหตุการณ์ใด ๆ ที่ผู้ตัดสินที่ 2 แจ้ง บันทึกการลงโทษทุกอย่าง และการขออนุญาตที่ผิดระเบียบ 28. ผู้ช่วยผู้บันทึก (Assistant Scorer)
กรณีเป็นการแข่งขันระดับโลกที่จัดโดย FIVB และการแข่งขันที่เป็นทางการ จำเป็นต้องมีผู้ช่วยบันทึก 1 คน คอยช่วยผู้บันทึกในการตรวจสอบความถูกต้องของการหมุนเวียนและการเสิร์ฟ เป็นผู้พลิกและตรวจสอบความถูกต้องของป้ายคะแนนบนโต๊ะผู้บันทึก ทำหน้าที่แทนในกรณีที่ผู้บันทึกไม่สามารถปฏิบัติหน้าที่ได้ 29. ผู้กํากับเส้น (Line Judges)
ปฏิบัติหน้าที่อยู่ที่มุมสนามทั้ง 4 ด้าน (ใช้ 2 หรือ 4 คน ตามระดับการแข่งขัน) ใช้ธงเป็นสัญญาณบอกว่าบอลลงในหรือนอกสนาม การเหยียบเส้นขณะเสิร์ฟ หรือบอลแตะผู้เล่น 30. สัญญาณที่ใช้อย่างเป็นทางการ (Official Signals)
ตามกติกาวอลเลย์บอล กรรมการจะใช้ท่าทางมือและสัญญาณต่าง ๆ เพื่อสื่อสารกับผู้เล่น และผู้ชมอย่างชัดเจนและรวดเร็ว
สัญญาณมือของผู้ตัดสิน (Referees’ Hand Signals)
หลังจากเป่านกหวีดเพื่อหยุดเกม ผู้ตัดสินต้อง ใช้มือแสดงเหตุผลของการเป่า โดยแสดงท่าทางอย่างชัดเจน และ ค้างสัญญาณไว้ชั่วขณะ เพื่อให้ทุกฝ่ายรับรู้การตัดสิน ยกตัวอย่างเช่น ยกแขนข้างหนึ่งชี้ตรงไปที่ทีมใดทีมหนึ่ง = ทีมที่ได้คะแนน ชูมือขวาตรงเหนือศีรษะ = ลูกบอลถูกเล่นผิดกติกา กางนิ้ว 2 ข้างชี้ลงพื้นด้านหน้า = ลูกบอลตกพื้นภายในสนาม หมุนแขนเป็นวง = หมุนเวียนผู้เล่นผิด
สัญญาณธงของผู้กำกับเส้น (Linesjudges’ Flag Signals)
ผู้กำกับเส้นจะใช้ ธงผืนเล็ก (ธงสีแดง) เพื่อแสดงผลการตัดสินเมื่อมีลูกบอลออกนอกสนาม หรือฝ่าฝืนกติกาบางประเภท โดยต้องค้างสัญญาณไว้ชั่วครู่เช่นเดียวกัน ยกตัวอย่างเช่น ชี้ธงตรงไปยังพื้นสนาม = ลูกบอลลงในเขตสนาม ชูธงขึ้นตรง ๆ เหนือศีรษะ = ลูกบอลออกนอกสนาม โบกธงหน้าตัวเอง = ลูกบอลข้ามเส้นเสิร์ฟผิดกติกา ชี้ธงไปยังผู้เล่น = ผู้เล่นสัมผัสลูกก่อนลูกออก สรุปกติกาวอลเลย์บอล 30 ข้อ อ่านจบแล้วใช้ได้เลย
จากรายละเอียดทั้งหมดที่สรุปไว้ในบทความนี้ ผู้อ่านจะเห็นได้ว่ากติกาวอลเลย์บอล 30 ข้อนั้น ครอบคลุมตั้งแต่พื้นฐานการจัดสนาม อุปกรณ์ ผู้เล่น กติกาการเล่น ไปจนถึงบทลงโทษและหน้าที่ของเจ้าหน้าที่ในสนามอย่างครบถ้วน กฎกติกาของวอลเลย์บอลนั้นมีเป้าหมายเพื่อให้เกมการแข่งขันมีความยุติธรรม ปลอดภัย และสนุกเร้าใจอยู่เสมอ
ไม่ว่าจะเป็นนักกีฬา โค้ช นักเรียน หรือนักกีฬามือสมัครเล่น การเข้าใจกติกาเหล่านี้ไม่เพียงแต่ช่วยให้เล่นได้ถูกต้องเท่านั้น แต่ยังช่วยพัฒนากลยุทธ์การเล่นในสนามได้อย่างมีประสิทธิภาพอีกด้วย หากเข้าใจกติกาวอลเลย์บอลทั้ง 30 ข้อแล้ว ต่อไปไม่ว่าจะเล่นในสนาม เป็นผู้ชม หรือ ผู้เชียร์ จะมองเกมออกแล้วสนุกกว่าที่เคย